Kilka minut po myciu zębów bakterie zaczynają ponownie zasiedlać zęby. Po jedzeniu pokarmu, na zębach pojawia się osad nazwany płytką nazębną. Jest to miękki osad, który przylega ściśle do zębów i ma biało-żółtawą barwę podobną do szkliwa. Bakterie, które znajdują się w płytce nazębnej, czekają na dostarczenie pożywienia, które następnie przetwarzają na kwasy. Te kwasy zmieniają pH w jamie ustnej, a powtarzające się spadki pH prowadzą do osłabienia szkliwa i inicjują proces próchnicowy. Obrona antybakteryjna zaczyna się od śliny, która przyspiesza usuwanie resztek pokarmowych z jamy ustnej i zwiększa odporność szkliwa na rozpuszczenia przez kwasy. Oczyszczanie zębów jest jednak najważniejszym czynnikiem w walce z płytką nazębną i bakteriami. Powierzchnia zębów nie jest gładka, a istnieją na niej bruzdy i dołki, które sprzyjają zaleganiu płytki nazębnej, a co za tym idzie bakterii, co przyspiesza proces próchnicowy. Czyszczenie powierzchni zębów, zwłaszcza tych na styku dwóch zębów, może być trudne, a ich oczyszczenie jest możliwe wyłącznie przy użyciu nici dentystycznej. Pierwszym objawem próchnicy jest matowa, biała plama, którą można zauważyć gołym okiem. Czasami ta plama staje się brązowa na skutek wniknięcia barwników z pożywienia. Zauważenie takich zmian we wczesnym etapie rozwoju próchnicy i podjęcie odpowiednich działań może zatrzymać proces lub nawet całkowicie cofnąć zmiany, natomiast ich zlekceważenie może prowadzić do odłamania się powierzchni szkliwa i powstania ubytku.